Korzystny wyrok Sądu Najwyższego w sprawie skargi Ministra Zdrowia dotyczącej uchwały Naczelnej Rady Lekarskiej, utrudniającej lekarzom spoza UE dostęp do rynku pracy!

29 grudnia 2021 r. Sąd Najwyższy ogłosił wyrok w sprawie o sygn. akt I NO 26/21 ze skargi Ministra Zdrowia na uchwałę Naczelnej Rady Lekarskiej Nr 1/21/VIII z 29 stycznia 2021 r. dotyczącej zmiany uchwały w sprawie szczegółowego trybu postępowania w sprawach przyznawania prawa wykonywania zawodu lekarza i lekarza dentysty oraz prowadzenia rejestru lekarzy i lekarzy dentystów.

Skargę rozpoznano w zakresie dwóch podniesionych przez Ministra Zdrowia zarzutów, których uchylenia oczekiwał, dotyczących:

  1. niezgodności postanowień uchwały z art. 7 ust. 2a ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty w zakresie, w jakim uchwała wymaga od osób ubiegających się o przyznanie prawa wykonywania zawodu na podstawie tego przepisu oświadczenia o znajomości języka polskiego, o której mowa art. 5 ust. 2 tej ustawy, a w przypadku osób ubiegających się o przyznanie prawa wykonywania zawodu na podstawie przepisu art. 7 ust. 9 (warunkowe prawo wykonywania zawodu) w zakresie, w jakim w ogóle wymaga oświadczania o znajomości języka polskiego;
  2. niezgodności postanowień uchwały z art. 7 ust. 2a pkt 4 ustawy w zakresie, w jakim uchwała wymagała od osób ubiegających się o przyznanie prawa wykonywania zawodu na podstawie art. 7 ust. 2a lub ust. 9 ustawy wykazania spełnienia warunku odpowiedniego stanu zdrowia poprzez zaświadczenie lekarza medycyny pracy.

Sąd Najwyższy wyrokiem z 29 grudnia 2021 r. uchylił zaskarżoną uchwałę w zakresie dotyczącym wymogu przedstawienia oświadczeń o znajomości języka polskiego chociażutrzymał w mocy zaskarżoną uchwałę w pozostałym zakresie (uznając za niezasadny zarzut opisany w pkt 2 powyżej) nie uwzględniając wniosku Ministra Zdrowia o uchylenie uchwały w całości.

Należy zauważyć, że kwestia „udowadniania” znajomości języka polskiego znacząco wydłużała proces ubiegania się o możliwość uzyskania prawa wykonywania zawodu w Polsce.

Mimo że z ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty wprost wynika, że decyzja Ministra Zdrowia w sprawie udzielenia zgody na wykonywanie zawodu lekarza na terenie RP jest decyzją nadrzędną a właściwa miejscowo Izba ma na jej podstawie wydać lekarzowi, po złożeniu stosownego wniosku, dokument Prawo Wykonywania Zawodu w ciągu 7 dni i dokonać wpisu do rejestru lekarzy, Izby żądały od lekarzy dodatkowo potwierdzenia znajomości języka egzaminem.

Takie działania powodowały, że lekarze którzy już zostali zweryfikowani przez konsultantów Ministerialnych faktycznie przechodzili drugą procedurę weryfikacyjną na poziomie Izb Lekarskich.

Zważywszy, że lekarze mieli zapełnić wakaty w trudnym i bardzo niedoborowym kadrowo okresie pandemii a czas uzyskania uprawnień trwał kilka miesięcy, uproszczony tryb uzyskania dostępu do zawodu lekarza „dzięki” Izbom nie rozwiązał problemu co niestety odbiło się na pacjentach.

Izby „w trosce o pacjentów” podniosły problem poziomu znajomości języka przez lekarzy z góry uznając go za niewystarczający choć faktycznie nikt nie przewidział, że przecież żaden Dyrektor placówki medycznej nie zatrudni lekarza, który nie zna języka w sposób wystarczający do udzielania świadczeń medycznych, podważając tym samym kompetencje kadry menadżerskiej.

Sąd Najwyższy jasno wskazał, że powodem częściowego uchylenia uchwały Naczelnej Rady Lekarskiej było uznanie, że samorząd lekarski wykroczył w zakresie opisywania wymogów dotyczących znajomości języka polskiego przez osoby ubiegające się o przyznanie prawa wykonywania zawodu w dwóch wprowadzonych w 2020 r. trybach, poza ramy ustawowe, jakie dla tych szczególnych, przewidzianych na czas pandemii, trybów przyznawania szczególnych rodzajów prawa wykonywania zawodu przewidział ustawodawca.

Sąd Najwyższy uznał rozpatrywaną sprawę za precedensową, odnosząc się do kwestii granic władztwa samorządu oraz polityki publicznej w zakresie dostępu do lekarzy w czasie epidemii.

Ustne uzasadnienie wyroku Sadu Najwyższego wskazuje, że w 2020 r. w ustawach z dnia 28 października oraz 27 listopada do ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty wprowadzono dwa uproszczone tryby dostępu do wykonywania zawodów lekarza i lekarza dentysty. Podkreślono przy tym, że tryby te różnią się od pozostałych trybów dających możliwość uzyskania pełnego prawa wykonywania zawodu i dają możliwość uzyskania warunkowego, niepełnego prawa wykonywania zawodu co jest jednoznaczne z tym, że rzeczony lekarz, który uzyskał kwalifikacje poza UE wykonuje swoją pracę w ograniczonym zakresie, wskazanym w decyzji Ministra i zwłaszcza, że może on pracować tylko pod nadzorem opiekuna -innego lekarza!

Sąd Najwyższy wskazał, że w odniesieniu do wymogu znajomości języka polskiego, jaki przewidziany jest dla osób ubiegających się o przyznanie prawa wykonywania zawodu na podstawie art. 7 ust. 2a ustawy, wymóg ten został określony na poziomie ustawy w art. 7 ust. 2a pkt 1 i odnosi się do zakresu znajomości języka polskiego wystarczającego do wykonywania powierzonego tej osobie zakresu czynności zawodowych. Oznacza to zdaniem Sądu, że zakres wymaganej znajomości języka polskiego jest w tym przypadku węższy, niż przewidziany w treści art. 5 ust. 2 ustawy (odnoszący się do procedury przyznania tzw. pełnego prawa wykonywania zawodu). Na tej podstawie Sąd Najwyższy uznał, że określenie w treści zaskarżonej uchwały wymogu złożenia oświadczenia o znajomości języka polskiego na poziomie, o którym mowa w art. 5 ust. 2 ustawy jest, wyjściem poza ramy zakreślone dla tej przesłanki treścią art. 7 ust. 2a pkt 1 ustawy. Powyższe zastrzeżenia Sąd rozciągnął na drugi tryb przyznania prawa wykonywania zawodu (art. 7 ust. 9 ustawy), w którym ustawodawca w ogóle nie przewidział wymogu znajomości języka polskiego.

Sąd Najwyższy nie podzielił natomiast drugiego z zarzutów podniesionych w skardze. W ocenie Sądu Najwyższego wymóg posiadania odpowiedniego stanu zdrowia przez osobę ubiegającą się o przyznanie prawa wykonywania zawodu został w ustawie sformułowany w tożsamy sposób niezależnie od trybu przyznania prawa czy rodzaju tego prawa. W oparciu o powyższe Sąd uznał zarzut Ministra Zdrowia za niezasadny i utrzymał w mocy uchwałę w tym zakresie uznając, że nie jest ona niezgodna z ustawą. Sąd Najwyższy nie uwzględnił również wniosku Ministra Zdrowia o uchylenie zaskarżonej uchwały w całości. Uchylenie dotyczy jedynie jednego z podniesionych zarzutów i obejmuje kwestie związane obowiązkiem przedkładania przez lekarzy ubiegających się o przyznanie prawa wykonywania zawodu oświadczenia o znajomości języka polskiego.

Ocena skutków wyroku Sądu Najwyższego, w tym ocena potrzeby ewentualnej zmiany uchwały Naczelnej Rady Lekarskiej, będzie możliwa dopiero po zapoznaniu się z pisemnym uzasadnieniem wyroku, w którym jak zapowiedział sędzia sprawozdawca i co wynika z treści art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 2 grudnia 2009 r. o izbach lekarskich znajdą się również wytyczne dla Naczelnej Rady Lekarskiej co do sposobu dalszego załatwienia sprawy.

Naczelna Rada Lekarska przyjęła treść wyroku Sądu Najwyższego z rozczarowaniem sugerując, że ich działaniami kieruje troska o bezpieczeństwo pacjenta.

Wierzymy jednak, że Minister Zdrowia wprowadzając zmiany w ustawie o zawodzie lekarza i lekarza dentysty dotyczące uproszczonego dostępu do medycznego rynku pracy dla lekarzy cudzoziemców spoza UE na uwadze miał przed wszystkim troskę o bezpieczeństwo i zapewnienie właściwej, niezbędnej opieki medycznej pacjentom.